નાણાકીય પ્રવૃત્તિઓને કારણે, અમદાવાદ-સુરત સાયબર ક્રાઇમના નવા હોટ સ્પોટ… IIT કાનપુરમાં થયો ચોંકાવનારો ખુલાસો

ડિજિટલ વિશ્વના વિસ્તરણ સાથે, સાયબર ક્રાઇમના કેસોમાં પણ વધારો થઈ રહ્યો છે. તેના અહેવાલમાં, IIT કાનપુરની આગેવાની હેઠળના ફાઉન્ડેશને ગુજરાતમાં અમદાવાદ અને સુરતને સાયબર ક્રાઈમના હોટ સ્પોટ તરીકે ગણાવ્યા છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે દેશના આ બંને શહેરો સાયબર ક્રાઈમના મામલામાં નવા હોટ સ્પોટ તરીકે ઉભરી રહ્યા છે. IIT કાનપુર સાથે સંકળાયેલ ફ્યુચર ક્રાઈમ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન (FCRF) એ કહ્યું છે કે નાણાકીય વ્યવહારો સંબંધિત સાયબર ગુનાઓ સૌથી વધુ સામે આવી રહ્યા છે. અગાઉ જુલાઈમાં નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલ (NCCRP)ના ડેટાના આધારે એવું બહાર આવ્યું હતું કે જાન્યુઆરી 2020 થી 15 મે, 2023 વચ્ચે ગુજરાતમાં દર સાડા સાત મિનિટે એક સાયબર ક્રાઈમ નોંધાયો હતો.

સંસ્થાએ જાન્યુઆરી 2020 અને જૂન 2023 વચ્ચે દેશભરમાં નોંધાયેલા સાયબર ગુનાઓનું વિશ્લેષણ કર્યું છે. આ પછી, એફસીઆરએફએ તેના નિષ્કર્ષમાં કહ્યું છે કે 18 રાજ્યોના 83 નાના નગરો અને શહેરો ઝડપથી સાયબર ક્રાઈમ સેન્ટરમાં ફેરવાઈ રહ્યા છે. અભ્યાસમાં ઓળખવામાં આવેલા સાયબર ગુનાના સૌથી સામાન્ય પ્રકારોમાં ઓનલાઈન નાણાકીય છેતરપિંડી, હેકિંગ અને ઢોંગનો સમાવેશ થાય છે. ગુજરાત પોલીસના એક વરિષ્ઠ પોલીસ અધિકારીએ પણ સંસ્થાના નિષ્કર્ષ સાથે સહમત થયા છે અને કહ્યું છે કે રાજ્યમાં ટાસ્ક બેસ્ટ અને મોબાઈલ આધારિત રોકાણને કારણે છેતરપિંડીના કિસ્સાઓ વધી રહ્યા છે. સંગઠને પોતાના રિપોર્ટમાં આ સાયબર ગુનાઓનું કારણ પણ જાહેર કર્યું છે.

IIT કાનપુરની દેખરેખ હેઠળ તૈયાર કરવામાં આવેલ આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ સાયબર ગુનાઓનું મુખ્ય કારણ નબળી KYC (વેરિફિકેશન પ્રક્રિયા) છે. જેના કારણે સાયબર ગુનાઓ થાય છે. વધુમાં, બેરોજગાર અથવા અલ્પરોજગાર વ્યક્તિઓની ભરતી અને તાલીમ અને વર્ચ્યુઅલ પ્રાઈવેટ નેટવર્ક્સ (VPNs) નો ઉપયોગ ગુનેગારોને સાયબર ક્રાઈમ કરવાની તકો પૂરી પાડે છે. અમદાવાદમાં તૈનાત ગુજરાત પોલીસના એક પોલીસ અધિકારી કહે છે કે છેલ્લા 16 મહિનામાં ટાસ્ક આધારિત અને મોબાઈલ એપ આધારિત રોકાણમાં વધારો થયો છે. અમદાવાદ પોલીસે છેતરપિંડીની પ્રવૃત્તિઓમાં સંડોવાયેલી ગેંગના સભ્યોની ઓળખ કરી લીધી છે. તેની સામે પણ કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે. અધિકારીના જણાવ્યા અનુસાર આ ગેંગ દેશભરમાં કાર્યરત છે. તેમના સભ્યો પણ ગુજરાતમાં છે.

આ જુલાઈમાં હૈદરાબાદ પોલીસે મુંબઈ, અમદાવાદ અને હૈદરાબાદમાં ફેલાયેલા ઓપરેશન દ્વારા કરોડો રૂપિયાની રોકાણની છેતરપિંડી યોજનાનો પર્દાફાશ કર્યો હતો. ત્રણ શહેરોમાંથી નવ લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. ત્યારે પીડિતોને મોટું આર્થિક નુકસાન થયું હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. 11 સપ્ટેમ્બરના રોજ, ઇસનપુરના 51 વર્ષીય વ્યક્તિએ ‘ટાસ્ક ફ્રોડ’ દ્વારા 2.50 કરોડ રૂપિયાની છેતરપિંડી કરી હતી. FIRમાં ખુલાસો થયો છે કે જયેશ વકીલનો ટેલિગ્રામ પર ‘સમીક્ષા’ નામની મહિલાએ સંપર્ક કર્યો હતો. કામના બદલામાં તેને આકર્ષક પેકેજ આપવામાં આવ્યું હતું.

IIT-કાનપુરનો રિપોર્ટ સમગ્ર દેશમાં ઉભરતા સાયબર ક્રાઇમ હોટસ્પોટ્સની સ્થિતિ દર્શાવે છે. યાદીમાં પશ્ચિમ બંગાળમાં સૌથી વધુ 14 નગરો અને શહેરો છે. આ પછી ઉત્તર પ્રદેશના 11 શહેરો છે. જેમાં કેટલાક નાના શહેરો અને નગરોનો સમાવેશ થાય છે. જેમ કે ડોમખાસ, મહારાજગંજ અને જેવર. ફાઉન્ડેશને તેના અભ્યાસમાં ઓળખવામાં આવેલા સાયબર ક્રાઈમના સૌથી સામાન્ય પ્રકારો તરીકે ઓનલાઈન નાણાકીય છેતરપિંડી, હેકિંગ અને ઢોંગનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે દિલ્હી, મુંબઈ, બેંગલુરુ અને હૈદરાબાદ જેવા શહેરો ઉપરાંત, આ ઉભરતા સાયબર ક્રાઈમ હોટસ્પોટ્સ ચિંતાનો વિષય બની ગયા છે.